COVID-19 Ortamında İşletmelerde Finans Yönetimi

Global piyasada, COVID-19 koronavirüs pandemisi ile belirsizliklerin ve risklerin zirveye tırmanması ‘Vadeli İşlemler Piyasası’na ve türev araçlarına olan ilgiyi tazelemektedir. Kur riski diye tabir edilen döviz kurlarında oluşan dalgalanmaların şirketlerin finansal tablolarını ve nakit akışlarını olumsuz yönde etkilememesi için başvurulacak yöntemler ‘Hedging İşlemleri’dir.

Uzak Doğu’da başlayıp sırasıyla Avrupa, Amerika ve bütün dünyayı saran COVID-19 krizi global ekonomi dengelerini değiştirmekte, Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelerin para birimleri de ani hareketlerden çok fazla etkilenmektedir. Türk lirasının yabancı paralar karşısında değerinin olumsuz değişmesi kur riskinin artmasına neden olmakta ve bu durum şirket bilançolarına yansımaktadır. Şirketler, kur risk yönetimi konusunda uzman kişi ve kurumlardan destek alarak hedging işlemleri ile riski sıfırlayabilir, sınırlandırabilir veya karlarını sabitleyebilirler.

Riskten korunmak anlamına gelen hedging finansal pazarlardaki araçları etkin ve doğru bir biçimde kullanarak olası ters fiyat hareketine karşı eldeki para veya yatırımın değerinin belli bir vade itibariyla sabitlenmesidir.

• Vadeli işlemler, ileriki bir tarihte teslimi kaydıyla, herhangi bir malın (döviz, faiz, hisse, emtia vs.) vadesi, miktarı ve fiyatının bugünden belirlenip vadeye bağlanmasıdır. Benzer ya da aynı ürünlerle yapılan hedging işlemleri döviz kurları ile de yapılabildiği gibi aynı zamanda, emtia, faiz ve hisse senedi için de kullanılabilir.
• Türev ürünler ise, ileriki bir tarihte teslimatı veya nakit uzlaşması yapılmak üzere herhangi bir malın veya finansal aracın, bugünden alım-satımının yapılması amacı ile tasarlanmış risk azaltıcı vadeli finansal işlem sözleşmeleridir.

Şirketleri, forward, futures, opsiyon, swap gibi türev ürünleri kullanmaya iten başlıca riskler

• Döviz kuru hareketleri
• Faiz oranı oynamaları
• Volatilite
• Kredi ve sektördeki değişkenler
• Likidite riski

Birincil mal piyasasından hareketle risklerini azaltmak isteyen firmalar foreks piyasasında çeşitli hedging işlem ve tekniklerinin kullanıldığı ikincil, üçüncül ve benzeri piyasalarda işlemlere devam edebilirler.

Hedging işlemleri foreks piyasasında yapılır. Foreign Exchange (Forex veya FX) dünya çapında işlem yapma olanağı sunan, merkezi olmayan, spot olacak şekilde ülkelerin para birimlerinin birbirlerine olan görece değerlerinin alınıp satıldığı, kaldıraç da içerebilen bir finans piyasasıdır.

Foreksin öncelikli amacı, bir para biriminin başka bir para birimine değiştirilmesini sağlayarak uluslararası yatırım ve ticareti kolaylaştırmaktır. Foreks piyasasında işlem yapanlar arasında merkez bankaları, kurumsal yatırımcılar, kur spekülatörleri ve küçük yatırımcılar bulunmaktadır.

İyi Bir Finansal Yönetimin Önemi

Döviz kurlarındaki hareketler işletmelerin varlıklarını, kaynaklarını, gelir ve giderleri gibi tüm faaliyetlerini etkiler. Düşük üretim maliyeti, geniş pazarı, yüksek performansı olan bir işletme bile düzgün ve teknik bir finans yönetimi yapılmadığı durumlarda zarara uğrar, iş sürekliliği tehlikeye girer. Düzgün bütçe, nakit yönetimi ile yönetilen, kur dalgalanmalarının etkilerini azaltmak için önlem alan işletmeler, karar alma sürecinde zaman kazanırlar ve daha uzun vadeli planlama yapabilirler. Kur riskini iyi yöneten işletmeler nakit akışını da iyi yöneterek rekabette avantaj sağlar ve zarardan korunurken, ödemelerini de zamanında yapma fırsatına kavuşurlar. Özellikle ithalat ve ihracat ile uğraşan bir işletme ise kur riskini azaltarak kredibilitesini arttırabilir ve böylelikle düşük maliyetle borçlanmayı da sağlamış olur.

Bu süreçte en azından kur riskini azaltmak için, özellikle ithalat & ihracat yapan veya yabancı para cinsinden borçlanan şirketler tarafından yapılacak forward işlemleri ile, vade gününde yaşanacak döviz kuruna ilişkin belirsizlikler bugünden bertaraf edilebilir. Büyük zorluklarla kazanılan paraların kur farkı ile eriyip gitmesini önlemek için iyi bir finansal yönetim çok önem arz etmektedir.

Finansal Riskten Korunma Adımları Nelerdir?

Finansal riski belirlemek ‘Kurumsal Risk Yönetimi’ yaparak mümkün olabilir. Riskleri parasal olarak tanımladığımızda önümüze çıkacak genel tablo bir kenara konursa öncelikle bütçe ve nakit akım tablosunu oluşturan unsurlar döviz, vade, faiz, cezai yaptırımlar açısından değerlendirilerek adımlara başlanabilir. Özellikle nakit akım tablosunun ve fon akım tablosunun elden bırakılmaması, yurt içi ve yurt dışı piyasanın yakından takibi çok önemlidir. Günümüzde muhtelif yazılımlar, yapay zeka, robotics ve benzeri teknolojilerle duruma hakim olmak kolaylaşmıştır.

Hedging işlemleri yapılarak risklerin azaltılması konusunda uzman kişi veya kuruluşlarla çalışılmalıdır.

Çalışılan danışmanla nakit akışına ilişkin öngörüleri paylaşmak ve seçilen korunma yönetiminin risk algısına ve şirket yapısına uygunluğunu teyit ettirmek önemlidir.

Yapılan işlemlerde vadeye dikkat edilerek borç ve alacakların tamamı yerine bir kısmı hedge edilebilir.

Kur riski yönetiminde en sık kullanılan yöntem ‘Forward İşlemler’dir. Forward işlemi, bir para biriminin diğerine karşı önceden belirlenmiş vade ve kur üzerinden alım veya satımını düzenleyen bir sözleşmedir. Alıcı ve satıcı arasında yapılan bir anlaşmayla bugün üzerinde uzlaşılan fiyatından gelecekteki bir tarihte satış işleminin gerçekleştirilmesiyle yapılır.

Kurun ileri dönemlerde artacağı düşünülürse forward alım sözleşmesi ile kur sabitlenebilir. Eğer vade sonunda kur daha yüksek olursa aradaki kur farkı kadar kar oluşacaktır. Kurların düşeceği düşünülürse Forward satım sözleşmesi ile kuru sabitlenebilir ve vade sonunda kurun daha düşük olacağı bir senaryoda kar edilebilir. Forward işlemleri ile nakit akışı sabitleneceğinden, Finansal planlama daha güvenle yapılabilir.

Bir işletmenin devamlılığını sürdürebilmesi için krizleri fırsatlara dönüştürebilme yetisi önem kazanmakta, kontrolü altındaki durumları tespit ederek uygun gelecek planlarını doğru yönde yapabilmesi ve uygulayabilmesi işletmedeki finans yönetiminin kalitesini ortaya koymaktadır.