Döviz Cinsinden veya Dövize Endeksli Sözleşmelere İlişkin Olarak Yeni Düzenleme Yapılmıştır

Basılı Bültenler

Döviz Cinsinden veya Dövize Endeksli Sözleşmelere İlişkin Olarak Yeni Düzenleme Yapılmıştır

21 Kas 2018

Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar Yayınlanmıştır.

Bilindiği üzere 13 Eylül 2018 tarihinde yürürlüğe konulan “Türk Parası Kıymetini Korumu Hakkında 32 Sayılı Kararda Değişiklik Yapılmasına Dair Karar (Karar Sayısı: 85)” doğrultusunda Türkiye’de yerleşik kişilerin,  Bakanlıkça belirlenen haller dışında, kendi aralarındaki;
- Menkul ve gayrimenkul alım satımı,
- Taşıt ve finansal kiralama dahil her türlü menkul ve gayrimenkul kiralaması,
- Leasing,
- İş,
- Hizmet ve
- Eser
sözleşmelerinde sözleşme bedeli ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerinin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılamayacağı yönünde düzenleme yapılmış, belirtilen nitelikte olan ve daha önce yapılmış yürürlükteki sözleşmelerin (Bakanlıkça belirlenen haller dışında) 30 gün içinde TL’ye çevrileceği dile getirilmiştir.

Bu doğrultuda, 06.10.018 tarih 30557 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan 2018-32/51 sayılı tebliğ (İlk Tebliğ) ile, Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar İlişkin Tebliğ (Tebliğ No: 2008-32/34)’in 8 inci maddesi değiştirilerek döviz cinsinden sözleşme düzenlenebilecek ve düzenlenemeyecek haller belirlenmiş idi (2018/57 No.lu Sirkülerimize konu edilmiştir).

Konuya ilişkin olarak son düzenleme, 16.11.2018 tarih 30597 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan “Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğ (Tebliğ No: 2008-32/34)’de Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ (Tebliğ No: 2018-32/52)” (Yeni Tebliğ) ile yapılmış ve 2008-32/34 sayılı Tebliğin 8’nci maddesi ikinci kez değiştirilmiştir. Söz konusu değişiklikler 16 Kasım 2018 tarihinden itibaren yürürlüğe girmiş olup aşağıdaki şekildedir.

Gayrimenkul Satışı ve Kiralanması Konusunda Yapılan Değişiklik

32 Sayılı Karar uyarınca, Türkiye'de yerleşik kişiler, yurtdışında işçi, serbest meslek ve müstakil iş sahibi Türk vatandaşları dâhil Türkiye’de kanuni yerleşim yeri bulunan gerçek ve tüzel kişileri ifade etmektedir.
Tebliğ’de “gayrimenkul” olarak belirtilen varlıklar 4721 sayılı Türk Medenî Kanununda “taşınmaz” olarak adlandırılmıştır. Söz konusu Kanun uyarınca tapu siciline taşınmaz olarak şunlar kaydedilir: a) Arazi, b) Bağımsız ve sürekli haklar, c) Kat mülkiyetine konu olan bağımsız bölümler. Yeni tebliğ ile yapılan değişiklik kapsamında, ilk Tebliğde; Türkiye’de yerleşik kişiler tarafından yapılan gayrimenkul alım satım ve kiralama sözleşmeleri için bir istisna yer almazken yeni düzenleme ile bazı istisnalar getirilmiştir. Buna göre;

• Serbest bölgelerde bulunanan taşınmazların,
• Türkiye Cumhuriyeti Devleti ile vatandaşlık bağı bulunmayan Türkiye’de yerleşik kişilerin veya,
• Dışarıda yerleşik kişilerin Türkiye’de bulunan; şube, temsilcilik, ofis, irtibat bürosu, doğrudan veya dolaylı olarak yüzde elli ve üzerinde pay sahipliklerinin veya ortak kontrol ve/veya kontrolüne sahip bulunduğu şirketlerin,

alıcı veya kiracı olarak taraf oldukları gayrimenkul satış ve gayrimenkul kiralama sözleşmelerinde, sözleşme bedelinin ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerinin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılması mümkün hale getirilmiştir.

• Ayrıca,
  Kültür ve Turizm Bakanlığından belgeli konaklama tesislerinin işletilmesi amacıyla kiralanmasıyla ilgili gayrimenkul kiralama sözleşmelerinde,
• Gümrüksüz satış mağazalarının kiralanmasına ilişkin gayrimenkul kiralama sözleşmelerinde,

sözleşme bedelinin ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerinin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılması mümkün hale getirilmiştir.

Gayrimenkul kira sözleşmeleri kapsamında verilen depozitolar ve sözleşmelerin ifası kapsamında dolaşıma girmiş kıymetli evraklar için Türk Lirasına çevrilme zorunluluğu ortadan kaldırılmıştır. Yeni tebliğ ile yapılan değişiklik kapsamında, 32 sayılı Kararın Geçici 8 inci maddesinin yürürlüğe girdiği tarihten (13.09.2018) önce akdedilmiş bulunan, menkul ve gayrimenkullere ilişkin finansal kiralama sözleşmeleri anılan geçici madde hükmünden istisna edilmiş ve bu sözleşmelerin Türk Lirasına çevrilme zorunluluğu ortadan kaldırılmıştır.

İş Sözleşmelerine İlişkin Yapılan Değişiklik

Yeni tebliğ ile yapılan değişiklik kapsamında, “gemi adamlarının taraf olduğu iş sözleşmeleri” de istisna kapsamına alınmıştır. Buna göre;
Türkiye’de yerleşik kişiler arasında akdedilecek iş sözleşmelerinden;

• Yurt dışında ifa edilecek iş sözleşmeleri ile,
• Gemi adamlarının taraf oldukları iş sözleşmelerinde

sözleşme bedeli ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülükleri döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılabilecektir. Bunlar dışında kalan iş sözleşmelerin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak belirlenmesi söz konusu olmayacaktır.

Hizmet Sözleşmelerine İlişkin Yapılan Değişiklik

Yeni tebliğ ile yapılan değişiklik kapsamında, ilk tebliğde; Türkiye’de başlayıp yurt dışında sonlanan ve yurt dışında başlayıp Türkiye’de sonlanan elektronik haberleşme ile ilgili hizmet sözleşmeleri istisna kapsamına alınmışken, yeni düzenleme ile Türkiye’de yerleşik kişilerin kendi aralarında akdedecekleri;

• Türkiye’de başlayıp yurtdışında sonlanan,
• Yurtdışında başlayıp Türkiye’de sonlanan veya
• Yurt dışında başlayıp yurtdışında sonlanan

hizmet sözleşmeleri istisna kapsamına dahil edilmiş olup bu sözleşme bedelleri ve sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülükleri döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak belirlenebilecektir.

Dışarıda yerleşik kişilerin Türkiye’de bulunan; şube, temsilcilik, ofis, irtibat bürosu, doğrudan veya dolaylı olarak yüzde elli ve üzerinde pay sahipliklerinin veya ortak kontrol ve/veya kontrolüne sahip bulunduğu şirketler ile serbest bölgedeki faaliyetleri kapsamında serbest bölgelerdeki şirketlerin hizmet alan olarak taraf olduğu hizmet sözleşmelerinde, sözleşme bedelinin ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerinin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılması mümkündür. Diğer taraftan eski Tebliğde, söz konusu kişilerin gerek vereceği hizmetlere, gerekse alacakları hizmetlere konu sözleşmeler döviz cinsinden belirlenebiliyorken, yeni Tebliğ uyarınca sadece alacakları hizmetlere konu sözleşmeler döviz cinsinden belirlenebilir.

Eser Sözleşmelerine İlişkin Yapılan Değişiklik

Borçlar Kanunu’nun 470’nci maddesinde Eser sözleşmesi; “yüklenicinin bir eser meydana getirmeyi, işsahibinin de bunun karşılığında bir bedel ödemeyi üstlendiği sözleşmedir” şeklide tanımlama yapılmıştır. Bu doğrultuda bir eser meydana getirmeye yönelik olarak düzenlenen inşaat, maddi duran varlık, tesis vb. sözleşmeler, eser sözleşmesi olarak kabul edilmektedir. Diğer taraftan eser sözleşmelerinin kapsamına ilişkin olarak gerek İlk Tebliğde gerekse Yeni Tebliğ’de bir açıklama yapılmamıştır.

Yeni tebliğ ile yapılan değişiklik kapsamında, ilk tebliğde yer alan Türkiye’de yerleşik kişiler arasında akdedilecek, 4490 sayılı Türk Uluslararası Gemi Sicili Kanunu ile 491 sayılı Kanunda tanımlanan gemilerin inşası, tamiri ve bakımı dışında kalan eser sözleşmelerinde sözleşme bedeli ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerinin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılamayacağına ilişkin düzenlemede, istisna tutulacak eser sözleşmelerinin kapsamı genişletilmiştir. Bu doğrultuda;

Döviz cinsinden maliyet içeren eser sözleşmelerinde, sözleşme bedelinin ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerinin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılması mümkün hale gelmiştir.

Eski Tebliğ’de sadece yüklenicilerin taraf olduğu sözleşmeler yönünden istisna getirilmişken, yeni Tebliğ ile istisnanın kapsamı genişletilip, yüklenicilerin yanı sıra görevli şirketlerin ve bunların sözleşme imzaladığı tarafların üçüncü taraflarla düzenleyeceği eser sözleşmeleri de döviz cinsinden yapılabilir.

İş Makinelerinin Satış ve Kiralanmasına İlişkin Sözlemelerle İlgili Yapılan Değişiklik

Yeni tebliğ ile yapılan değişiklik kapsamında, ilk tebliğde; iş makineleri dâhil taşıt satış ve kiralama sözleşmeleri dışında kalan menkul satış ve kiralama sözleşmelerinde sözleşme bedelininin ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerinin döviz cinsinden veya dövize endeksli
olarak kararlaştırılmasının mümkün olduğuna ilişkin ifadede yer alan “iş makineleri” ibaresi ilgili fıkra metninden çıkarılmıştır. Bu doğrultuda;

Türkiye’de yerleşik kişilerin kendi aralarında akdedecekleri iş makinelerinin satış ve kiralanmasına ilişkin sözleşmelerde, sözleşme bedelininin ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerinin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılabilmesine imkan tanınmıştır. Dolayısıyla, taşıtlar dışında kalan tüm menkullerin satışı yahut kiralanmasında herhangi bir kısıtlama bulunmamaktadır.

Yazılım ve Donanımlara İlişkin Lisans ve Hizmet Sözleşmeleri ile İlgili Yapılan Değişiklik

Yeni tebliğ ile yapılan değişiklik kapsamında, ilk tebliğde, bedeli döviz cinsinden belirlenebilecek olan donanım ve yazılımlara ilişkin lisans ve hizmet sözleşmelerine yönelik olarak, bu yazılım ve donanımların yurt dışında üretilmiş olması şartı getirilmiştir. Bu doğrultuda;

Türkiye’de yerleşik kişilerin kendi aralarında akdedecekleri; bilişim teknolojileri kapsamında yurt dışında üretilen yazılımlara ilişkin satış sözleşmeleri ile yurt dışında üretilen donanım ve yazılımlara ilişkin lisans ve hizmet sözleşmelerinde sözleşme bedeli ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülükleri döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılabilecektir.

Dışarıda Yerleşik Kişilerin Türkiye’de Bulunan Birimlerinin Taraf Olduğu İş ve Hizmet

Sözleşmelerine İlişkin Değişiklik Yeni Tebliğ ile yapılan değişiklik kapsamında, Dışarıda yerleşik kişilerin Türkiye’de bulunan; şube, temsilcilik, ofis, irtibat bürosu, doğrudan veya dolaylı olarak yüzde elli ve üzerinde pay sahipliklerinin bulunduğu şirketlere ilave olarak bu kişilerin Türkiye’deki ortak kontrol ve/veya kontrolüne sahip bulunduğu şirkelerin taraf olduğu iş ve hizmet sözleşmelerinde, sözleşme bedelinin ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerinin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılması mümkün hale getirilmiştir.

Döviz cinsinden sözleşme yasağına ilişkin bu istisna; sayılan kişilerin İŞVEREN veya HİZMET ALAN taraf oldukları iş ve hizmet sözleşmeleri ile sınırlandırılmıştır.

Kıymetli Evraklarda Yer Alan Bedellere İlişkin Değişiklik

İlk Tebliğde, sözleşme bedeli ve ödeme yükümlülükleri döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılamayan sözleşmeler kapsamında düzenlenecek kıymetli evraklarda yer alan bedellerin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak belirlenemeyeceği belirtilmiş idi.

Yeni tebliğ ile yapılan değişiklik kapsamında, 32 sayılı Kararın Geçici 8 inci maddesinin yürürlüğe girdiği tarihten (13.09.2018) önce düzenlenmiş ve dolaşıma girmiş bulunan söz konusu kıymetli evrakların Türk Lirasına çevrilme zorunluluğu kaldırılmıştır.

Taşımacılık Faaliyetlerine İlişkin Hizmet Sözleşmeleri ile İlgili Değişiklik

İlk Tebliğde, uluslararası piyasalarda fiyatı döviz cinsinden belirlenen kıymetli madenlere ve/veya emtiaya endekslenen ve/veya dolaylı olarak dövize endekslenen sözleşmeler, 32 Sayılı Kararın 4 üncü maddesinin (g) bendi uygulaması kapsamında dövize endeksli sözleşme olarak değerlendirileceği belirtilmiş idi.

Yeni tebliğ ile yapılan değişiklik kapsamında, taşımacılık faaliyetlerine ilişkin hizmet sözleşmelerinde akaryakıt fiyatlarına endeksleme yapılması mümkün hale getirilmiş ve bu tür sözleşmeler dövize endeksli sözleşme kapsamı dışında tutulmuştur.

Türkiye’de Yerleşik Kişilerin Yurt Dışı Birimlerinin Türkiye’de Yerleşik Sayılmayacağı Hallere İlişkin Değişiklik

İlk Tebliğde, Türkiye’de yerleşik kişilerin yurt dışındaki; şube, temsilcilik, ofis, irtibat bürosu, işlettiği veya yönettiği fonlar, yüzde elli ve üzerinde pay sahipliklerinin bulunduğu şirketler ile doğrudan ya da dolaylı olarak sahipliklerinde bulunan şirketlerin, 32 Sayılı Kararın 4 üncü maddesinin (g) bendi uygulaması kapsamında Türkiye’de yerleşik olarak değerlendirileceği belirtilmiş idi.

Yeni tebliğ ile, sözleşmenin yurt dışında ifa edilmesi durumunda, Türkiye’de yerleşik kişilerin yurt dışındaki; şube, temsilcilik, ofis, irtibat bürosu, işlettiği veya yönettiği fonlar, doğrudan veya dolaylı olarak yüzde elli ve üzerinde pay sahipliklerinin bulunduğu şirketlerin Türkiye’de yerleşik olarak değerlendirilmeyeceği yönünde düzenleme yapılmıştır.

Yolcu Taşıma Amaçlı Ticari Taşıt Satış Sözleşmelerine İlişkin Değişiklik

Yeni tebliğ ile yapılan değişiklik kapsamında, 32 sayılı Kararın Geçici 8 inci maddesinin yürürlüğe girdiği tarihten (13.09.2018) önce akdedilmiş bulunan, yolcu taşıma amaçlı ticari taşıt satış sözleşmeleri anılan geçici madde hükmünden istisna edilmiş ve bu sözleşmelerin Türk Lirasına çevrilme zorunluluğu ortadan kaldırılmıştır.

Yürürlükten Kaldırılan Fıkra ve Gerekli Açıklamalar

Diğer yandan, eski Tebliğ’in uygulamada gereksiz yere tereddüt yaratan ve içerik itibariyle bir anlamı olmayan 25. Maddesi de yeni Tebliğ’de yer almamıştır. İlk Tebliğ’nin aşağıda belirtilen 25’inci fıkrası yürürlükten kaldırılmıştır.

“(25) Bu maddede, istisna tanınan tarafların mutabakatıyla yeni yapılacak sözleşmelerin Türk parası cinsinden yapılmasını veya mevcut döviz cinsinden veya dövize endeksli sözleşmelerde yer alan bedellerin Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Kararın Geçici 8 inci maddesi uyarınca Türk parası olarak yeniden kararlaştırılmasını talep etmesi durumunda sözleşmelerde yer alan bedeller Türk parası cinsinden kararlaştırılır.”

Yeni Tebliğ’in orijinal metnine aşağıdaki bağlantı yardımıyla ulaşılabilecektir.

TÜRK PARASI KIYMETİNİ KORUMA HAKKINDA 32 SAYILI KARARA İLİŞKİN TEBLİĞ (TEBLİĞ NO: 2008-32/34)’DE DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA
DAİR TEBLİĞ (TEBLİĞ NO: 2018-32/52)

Saygılarımızla,